میرزا جواد آقا تهرانی
| استاد معارف و اعتقادات اسلامی | |
|
200px | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| تاریخ وفات | ۲ آبان ۱۳۶۸ش |
| محل دفن | بهشت رضا |
| شهر وفات | مشهد |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | میرزا مهدی اصفهانی • مرتضی طالقانی • محمد تقی آملی • شیخ هاشم قزوینی |
| محل تحصیل | تهران • قم • نجف • مشهد |
| تألیفات | بررسی در پیرامون اسلام • فلسفه بشری و اسلامی • بهایی چه می‌گوید؟ |
| سایر | از بزرگان مکتب تفکیک |
میرزا جوادآقا تهرانی (۱۲۸۳-۱۳۶۸ش) فقیه، استاد معارف و اعتقادات اسلامی و تفسیر و از شاگردان میرزا مهدی اصفهانی از اساتید اخلاق در مشهد .
تهرانی از مخالفان تصوف بود و اصول فکری و اعتقادی و عملی اهل تصوف را نقد می‌کرد. او را از بزرگان مکتب تفکیک به شمار آورده‌اند. بررسی در پیرامون اسلام، عارف و صوفی چه می‌گویند؟ آیین زندگی و درس‌های اخلاق اسلامی، عناوین برخی از آثار چاپ‌شده تهرانی است.
زندگینامه
میرزا جواد تهرانی در سال ۱۲۸۳ش در تهران به دنیا آمد. نام خانوادگی او حاجی‌ترخانی بود. پدرش حاج محمدتقی و برادرش حاج آقا رضا شاهپوری، از تجار متدین و معتمد بودند و برادرش به انتخاب آیت‌الله بروجردی (متوفای ۱۳۴۰ش)، تا آخر عمر، سرپرست مسجداعظم قم بود.
درگذشت
تهرانی، در سحرگاه سه شنبه ۲ آبان ۱۳۶۸ بر اثر بیماری کبد در مشهد درگذشت و طبق وصیت خود، در بهشت رضا در مشهد به‌خاک سپرده شد.
تحصیلات
تهران و قم
تهرانی پس از اخذ گواهی دوره اول دبیرستان از مدرسه ثروت تهران، برای فراگیری علوم دینی راهی قم شد و پس از چند سال سکونت در آن شهر و گذراندن مقدمات و بخشی ازسطوح، به نجف رفت.
نجف
در توقف دو ساله خود در نجف، از استادانی همچون مرتضی طالقانی (متوفی ۱۳۶۲) و محمد تقی آملی (متوفی ۱۳۵۰ش) بهره برد. آنگاه به امر مادرش به تهران بازگشت.
مشهد
شاگرد شیخ هاشم قزوینی
تهرانی پس از درنگی کوتاه در تهران و ازدواج، در حدود ۱۳۱۲ ش به مشهد رفت. نخست از درس شیخ هاشم قزوینی (متوفی ۱۳۳۹ ش) بهره گرفت.
شاگرد بر جسته میرزا مهدی اصفهانی
تهرانی در ادامه راه علمی خود، به حوزه درس‌های خارج فقه و اصول و معارف آیت الله میرزا مهدی اصفهانی (متوفی ۱۳۲۵ش) حاضر شد و تا پایان عمر وی، یعنی حدود ده سال، از محضر وی استفاده کرد.
تهرانی از شاگردان میرزا مهدی اصفهانی و پیروان مکتب او به شمار می‌رفت. حتی هنگام تعطیلی حوزه علمیه مشهد در زمان حکومت پهلوی اول و فضای اختناق، فعالانه و مداوم در منزل شخصی استاد از او بهره علمی می‌برد. میرزا مهدی اصفهانی در یک جلسه تدریس، تهرانی را مورد عنایت ویژه خود قرار داد و به طور جدّی از او خواست که آموختن و پژوهش در معارف اعتقادی را ادامه دهد. تهرانی تحت تأثیر سلوک اخلاقی و مبانی معارفی استاد خود، تا پایان عمر در تبیین و ترویج مبانی و خط مشی اعتقادی او کوشید.
تدریس
مواد تدریس
تهرانی از استادان حوزه علمیه مشهد بود و به تدریس فقه و اصول، تفسیر قرآن، معارف اعتقادی و فلسفه اشتغال داشت.
ویژگیهای تدریس
از ویژگیهای تدریس او این موارد گفتنی است: دوری از تقلید در مسائل علمی، تأکید بر مسائل اخلاقی و اصول و مبانی اعتقادی، رعایت حرمت دیگران در مقام نقد و بررسی آرا و دادن فرصت گفت‌وگو و بحث به دانش پژوهان و طلاب و احترام به شخصیت آنان.
وی بر ارائه مستقل و اجتهادی مبانی اعتقادی تشیع، با ماهیت عقلی و نقلی، همانند روش اجتهاد در حوزه فقاهت شیعی، تأکید داشت و به این عقیده، چه در آثار علمی چه در برخورد عملی، سخت پایبند بود.
ویژگیهای اخلاقی
تهرانی در زندگی فردی و اجتماعی، به رعایت اصول و موازین اخلاقی و اخلاص در عمل مشهور بود، به طوری که همگان مجذوب روحیات و سجایای اخلاقی وی بودند. وی سعی فراوان داشت که با لحن و کلامش، موجب تحقیر و آزار دیگری نباشد. از شهرت طلبی به شدت گریزان بود و اگر کسی در سخنرانی یا نوشته نام وی را با القاب می‌آورد، سخت ناراحت می‌شد. پیشنهاد تدوین شرح حال و زندگینامه خود را نمی‌پذیرفت و نام خود را بر روی کتاب های تألیفی به شکلی ساده و بدون القاب می‌آورد، مانند «ج. زارع» یا «جواد تهرانی ».
تهرانی از مال دنیا هیچ نیندوخت. دارایی او از چند کتاب و اثاثیه‌ای اندک تجاوز نمی‌کرد. آن اندک کتاب ها را هم دو ماه قبل از رحلتش به ، سید محمد رضا گلپایگانی (متوفی ۱۳۷۲ ش)، بخشید. زهد و اخلاص در طریق بندگی خداوند برای او درجاتی عالی از معنویت فراهم آورده بود و کراماتی از او نقل شده است، از جمله قدرت خلع روح از بدن.
فعالیت‌های اجتماعی
تهرانی، به رغم اشتغال به امور علمی و تدریس، از فعالیت‌های اجتماعی و عام المنفعه بر کنار نبود. اولین خیریه درمانی مشهد، به نام درمانگاه خیریه بینوایان، با اشاره و مساعدت او و جمعی از دوستان پزشک وی در ۱۳۳۴ ش تأسیس و راه‌اندازی شد. تأسیس نخستین صندوق قرض الحسنه ایران، که در ۱۳۴۲ ش در مشهد آغاز به کار کرد، نیز با مساعدت او صورت گرفت.
تهرانی و انقلاب اسلامی
وی در انقلاب اسلامی و مبارزه با حکومت پهلوی نیز فعال بود. و در ۱۳۵۸ ش از حوزه انتخابیه استان خراسان به نمایندگی مجلس خبرگان قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران انتخاب شد. در دوران جنگ عراق با ایران (۳۱ شهریور ۱۳۵۹ ـ ۲۷ تیر ۱۳۶۷)، وی چهار بار به جبهه رفت.
تهرانی از بزرگان مکتب تفکیک
تهرانی از مخالفان برجسته اصول فکری و مبانی فلسفی و عرفانی (مشائی ـ اشراقی، متعالیه، عرفان و تصوف) معاصر بود؛ ازینرو، در منظر مکتب معارفی خراسان (مکتب تفکیک) یکی از بزرگان این مکتب به شمار آمده است. همچنین از وی در شمار یکی از ناقدان مهم و استوار مکاتب فلسفی یاد شده است. با این‌همه، تهرانی از صاحب‌نظران مباحث فلسفی و از استادان فلسفه در مشهد بود. و شرح منظومه را به شیوه انتقادی تدریس می‌کرد.
آثار چاپ شده
آثار چاپ‌شده وی، که برخی از آنها بارها به چاپ رسیده، بدین قرار است:
- بررسی در پیرامون اسلام، در نقد آرای احمد کسروی؛
- فلسفه بشری و اسلامی، در نقد مکتب کمونیسم و ماتریالیسم؛
- بهایی چه می‌گوید؟، ردّی بر فرقه بهائیت؛
- عارف و صوفی چه می‌گویند؟، در تبیین مبادی و اصول عرفان و تصوف و تحلیل علمی و نقد آنها؛
- میزان المطالب؛
- آیین زندگی و درس‌های اخلاق اسلامی.
پانویس
- ↑ تهرانی، مقدمه الهی خراسانی، ص۱۶ـ۱۷؛ حکیمی، ص۲۴۸؛ چیت ساز، ص۴۰.
- ↑ رجوع کنید به تهرانی، مقدمه الهی خراسانی، ص۲۳؛ مروارید، ص۱۰
- ↑ تهرانی، مقدمه الهی خراسانی، ص۲۵؛ غرویان، ص۷.
- ↑ تهرانی، مقدمه الهی خراسانی، ص۱۶ـ۱۷؛ حکیمی، ص۲۴۸؛ چیت ساز، ص۴۰.
- ↑ تهرانی، مقدمه الهی خراسانی، ص۱۶ـ۱۷؛ حکیمی، ص۲۴۸؛ چیت ساز، ص۴۰
- ↑ اباذری، ص۴
- ↑ غرویان، ص۱۵
- ↑ خامنه‌ای، ص۸۳؛ شریعتی مزینانی، ص۷؛ نورانی، ص۱۲
- ↑ تهرانی مقدمه الهی خراسانی، ص۱۷ـ ۱۸؛ حکیمی، ص۲۴۹؛ عبداللهیان، ص۴۴؛ چیت ساز، ص۴۱؛ مروارید، ص۱۲.
- ↑ مروارید، ص۱؛ چیت ساز، ص۴۱
- ↑ عطایی، ص۲۹
- ↑ شریف رازی، ج۷، ص۱۲۶
- ↑ مروارید، ص۴
- ↑ رجوع کنید به تهرانی، مقدمه الهی خراسانی، ص۱۵
- ↑ مروارید، ص۵
- ↑ نوراللهیان، ص۳۳
- ↑ عطایی، ص۴۸.
- ↑ حکیمی، ص۲۵۱
- ↑ تهرانی، مقدمه الهی خراسانی، ص۲۰.
- ↑ مقدمه الهی خراسانی، ص۲۱؛ چیت ساز، ص۴۲
- ↑ ایران. مجلس بررسی نهائی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ج۴، ص۳۴۸
- ↑ تهرانی، مقدمه الهی خراسانی، ص۲۰.
- ↑ حکیمی، ص۲۴۸ـ۲۵۱
- ↑ سروش، ص۱۱۵
- ↑ رجوع کنید به ابراهیمی دینانی، ص۴۳۹
- ↑ تهرانی، مقدمه الهی خراسانی، ص۱۷؛ چیت ساز، ص۴۲؛ نیز رجوع کنید به گلشن ابرار، ج۲، ص۹۷۵
- ↑ حکیمی، ص۲۴۹.
- ↑ حکیمی، ص۲۴۹، تهرانی، مقدمه الهی خراسانی، ص۱۸ـ۱۹
منابع
- عبدالرحیم اباذری، یادنامه اولین سالگرد آیت اللّه محمدباقر ملکی میانجی، قم ۱۳۷۸ ش.
- غلامحسین ابراهیمی دینانی، نیایش فیلسوف: مجموعه مقالات، مقاله ۲۶: «اصالت وجود »، مشهد ۱۳۷۷ ش.
- ایران. مجلس بررسی نهائی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهائی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران ۱۳۶۴ـ ۱۳۶۸ ش.
- جواد تهرانی، میزان المطالب، شامل چهار باب: خداشناسی، نبی شناسی، امام شناسی، معادشناسی، قم ۱۳۷۴ ش.
- محمدتقی چیت ساز، «سیری در زندگی مفسر کبیر آیه اللّه میرزا جواد آقا تهرانی»، بینات، سال ۱، ش ۲ (تابستان ۱۳۷۳).
- محمدرضاحکیمی، مکتب تفکیک، قم۱۳۷۳ش.
- سیدعلی خامنه‌ای، گزارشی از سابقه تاریخی و اوضاع کنونی حوزه علمیه مشهد، مشهد ۱۳۶۵ ش.
- عبدالکریم سروش، «حکمت در فرهنگ اسلامی»، دانشگاه انقلاب، دوره جدید، ش ۹۸ و ۹۹ (تابستان و پاییز ۱۳۷۲).
- محمدتقی شریعتی مزینانی، «استاد محمدتقی شریعتی مدافع شریعت در برابر الحاد و طاغوت» (مصاحبه)، کیهان فرهنگی، سال ۱، ش ۱۱ (بهمن ۱۳۶۳).
- محمدشریف رازی، گنجینه دانشمندان، ج۷، قم ۱۳۵۴ ش.
- محمدعبداللهیان، «روش تفسیری آیه اللّه میرزا جواد آقا تهرانی (قدس سره) »، بینات، سال ۱، ش ۲ (تابستان ۱۳۷۳).
- مرتضی عطایی، خاطراتی از آیینه اخلاق: حضرت آیه اللّه میرزا جواد آقا تهرانی، مشهد ۱۳۷۵ ش.
- عبدالجواد غرویان، جلوه‌های ربانی در حالات آیه اللّه میرزا جواد آقا تهرانی، قم ۱۳۷۵ ش.
- گلشن ابرار: خلاصه‌ای از زندگی اسوه‌های علم و عمل از ثقه الاسلام کلینی تا آیه اللّه خامنه‌ای، تهیه و تدوین جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم، قم: معروف، ۱۳۷۹ ش.
- جلال مروارید، «یادداشتهایی در شرح سجایای اخلاقی آیت اللّه میرزا جواد آقا تهرانی »، (منتشر نشده).
- محمدباقر نوراللهیان، «خاطرات قرآنی »، بشارت، سال ۲، ش ۱۱ (خرداد و تیر ۱۳۷۸).
- عبداللّه نورانی، «تاریخچه‌ای از گذشته حوزه علمیه مشهد »، جمهوری اسلامی، ش ۳۷۴۳، ۲۱ اردیبهشت ۱۳۷۱.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: